ضدعفونی‌کننده‌ها گروهی از مواد شیمیایی هستند که برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها، از جمله ویروس‌ها، بر روی سطوح و یا پوست استفاده می‌شوند.

در این بخش ضد عفونی کننده هایی که از انتقال ویروس جلوگیری می کنند میعرفی میشود.

• پراکسید هیدروژن (آب‌اکسیژنه)

پراکسید هیدروژن یک ماده ضدعفونی‌کننده قوی با خواص آنتی‌ویروسی است که بر طیف وسیعی از ویروس‌ها، از جمله ویروس‌های دارای انولوپ و برخی ویروس‌های بدون انولوپ موثر است.

• نحوه عملکرد: پراکسید هیدروژن با تولید رادیکال‌های آزاد اکسیژن به اجزای سلولی ویروس‌ها حمله می‌کند و غشا و ماده ژنتیکی آن‌ها را تخریب می‌کند.
• کاربرد: این ماده معمولاً برای ضدعفونی سطوح، تجهیزات پزشکی، و حتی در برخی موارد برای ضدعفونی زخم‌ها استفاده می‌شود. غلظت‌های 0.5 تا 3 درصد برای ضدعفونی مناسب هستند.
• محدودیت‌ها: غلظت‌های بالای پراکسید هیدروژن می‌تواند برای پوست و چشم‌ها مضر باشد. همچنین ممکن است به برخی سطوح حساس مانند فلزات آسیب برساند.

• ترکیبات آمونیوم چهارگانه

ترکیبات آمونیوم چهارگانه گروهی از مواد ضدعفونی‌کننده با اثرات ضدویروسی هستند که به‌ویژه بر ویروس‌های دارای انولوپمؤثرند.

• نحوه عملکرد: این ترکیبات با تخریب غشاهای لیپیدی ویروس‌ها و تغییر در ساختار پروتئین‌های آن‌ها، ویروس‌ها را غیرفعال می‌کنند.
• کاربرد: معمولاً در محصولات ضدعفونی‌کننده خانگی و صنعتی برای ضدعفونی سطوح و تجهیزات به کار می‌روند. این مواد به دلیل ایمنی نسبی و بوی کمتر در مقایسه با سفیدکننده، برای استفاده‌های عمومی ترجیح داده می‌شوند.
•  
• محدودیت‌ها: این ترکیبات بر ویروس‌های بدون انولوپ اثربخشی کمتری دارند و برخی از انواع آن‌ها ممکن است در تماس با مواد غذایی استفاده نشوند.

• یدوفورها (ترکیبات ید)

یدوفورها،

ترکیباتی بر پایه ید هستند که به عنوان مواد ضدعفونی‌کننده با اثرات گسترده ضد باکتریایی و ضدویروسی شناخته می‌شوند.

• نحوه عملکرد: یدوفورها با تخریب پروتئین‌ها و آنزیم‌های ویروسی، باعث غیر فعال شدن ویروس‌ها می‌شوند. این ترکیبات به ویژه برای ضدعفونی پوست و غشاهای مخاطی مفید هستند.
• کاربرد: یدوفورها در ضدعفونی پوست قبل از جراحی و ضدعفونی ابزارهای پزشکی استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، بتادین یکی از شناخته‌شده‌ترین محصولات حاوی ید است.
• محدودیت‌ها: یدوفورها ممکن است پوست را تحریک کنند و برخی افراد به ید حساسیت دارند. همچنین، ممکن است بر روی برخی سطوح لکه ایجاد کنند.

• کلر دی‌اکسید

کلر دی‌اکسید یک ماده ضدعفونی‌کننده قوی با خواص ضدویروسی گسترده است که بر طیف وسیعی از ویروس‌ها موثر است.

• نحوه عملکرد: این ماده با اکسید کردن پروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک ویروس‌ها، باعث غیر فعال شدن آن‌ها می‌شود.
• کاربرد: کلر دی‌اکسید برای ضدعفونی آب، هوا، سطوح و تجهیزات استفاده می‌شود. به دلیل قابلیت تولید در محل، به ویژه در محیط‌های بیمارستانی و صنعتی استفاده می‌شود.
• محدودیت‌ها: استفاده نادرست از کلر دی‌اکسیدمی‌تواند باعث مشکلات تنفسی شود و نیاز به رعایت دستورالعمل‌های ایمنی دارد.

فرمالدئید

فرمالدئید یک ضدعفونی‌کننده قوی با اثرات ضدباکتریایی و ضدویروسی است که معمولاً برای ضدعفونی سطوح و تجهیزات پزشکی استفاده می‌شود.

• نحوه عملکرد: فرمالدئید با تغییر ساختار پروتئین‌ها و نوکلئیک اسیدها، باعث مرگ ویروس‌ها می‌شود.
• کاربرد: از فرمالدئید به‌طورگسترده‌ای برای ضدعفونی اتاق‌های جراحی، تجهیزات پزشکی، و مواد آزمایشگاهی استفاده می‌شود.
• محدودیت‌ها: این ماده سمی است و استفاده طولانی مدت یا در فضاهای بسته می‌تواند خطرات جدی برای سلامت انسان به همراه داشته باشد.

دکتر مهرداد محمدی عضو هیات علمی گروه باکتری شناسی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز